Gospodarka rynkowa to system, w którym prawa podaży i popytu kierują produkcją towarów i usług. Podaż obejmuje zasoby naturalne, kapitał i pracę. Popyt obejmuje zakupy dokonywane przez konsumentów, przedsiębiorstwa i rząd.
Przedsiębiorstwa sprzedają swoje towary po najwyższej cenie, jaką zapłacą konsumenci. Jednocześnie kupujący szukają najniższych cen za towary i usługi, których potrzebują. Pracownicy licytują swoje usługi po najwyższych możliwych płacach, na jakie pozwalają ich umiejętności. Pracodawcy starają się pozyskać najlepszych pracowników za najniższą możliwą cenę.
Kapitalizm wymaga gospodarki rynkowej do ustalania cen i dystrybucji towarów i usług. Socjalizm i komunizm potrzebują gospodarki nakazowej, aby stworzyć centralny plan, który ukierunkuje decyzje gospodarcze. Gospodarka rynkowa ewoluuje od gospodarki tradycyjnej. Większość społeczeństw we współczesnym świecie posiada elementy wszystkich trzech rodzajów gospodarek. To sprawia, że są to gospodarki mieszane.
Najważniejsze punkty
- Gospodarka rynkowa funkcjonuje w oparciu o prawa podaży i popytu.
- Charakteryzuje ją własność prywatna, wolność wyboru, interes własny, zoptymalizowane platformy kupna i sprzedaży, konkurencja i ograniczona interwencja państwa.
- Konkurencja napędza gospodarkę rynkową, ponieważ optymalizuje efektywność i innowacyjność.
- Gospodarki rynkowe marginalizują te firmy, które nie są w stanie konkurować, przyczyniając się do nierówności dochodów.
Definicja gospodarki rynkowej
Następujące sześć cech definiuje gospodarkę rynkową.
Własność prywatna
Większość towarów i usług jest własnością prywatną. Właściciele mogą zawierać prawnie wiążące umowy kupna, sprzedaży lub dzierżawy swoich własności. Ich majątek daje im prawo do czerpania zysków z własności. Istnieją pewne aktywa, których prawo amerykańskie nie obejmuje. Na przykład od 1865 roku nie można legalnie kupować i sprzedawać ludzi.
Wolność wyboru
Właściciele mogą swobodnie produkować, sprzedawać i kupować towary i usługi na konkurencyjnym rynku. Mają tylko dwa ograniczenia. Pierwszą z nich jest cena, po której są skłonni kupować lub sprzedawać. Drugim jest ilość posiadanego przez nich kapitału.
Motyw własnych interesów
Każdy sprzedaje swoje towary oferentowi, który zaproponował najwyższą cenę, a jednocześnie negocjuje najniższą cenę za swoje zakupy. Choć powód jest samolubny, w dłuższej perspektywie czasowej przynosi to korzyści gospodarce. Ten system aukcyjny ustala ceny za towary i usługi, które odzwierciedlają ich wartość rynkową. Daje dokładny obraz podaży i popytu w danym momencie.
Konkurencja
Siła presji konkurencyjnej utrzymuje ceny na niskim poziomie. Zapewnia również, że społeczeństwo najefektywniej dostarcza towary i usługi. Gdy tylko wzrasta popyt na dany towar, ceny rosną dzięki prawu popytu. Konkurenci widzą, że mogą zwiększyć swój zysk, produkując i dodając do podaży. To obniża ceny do poziomu, na którym pozostają tylko najlepsi konkurenci. Ta presja konkurencyjna odnosi się również do pracowników i konsumentów. Pracownicy prześcigają się w poszukiwaniu najlepiej płatnych miejsc pracy. Kupujący konkurują o najlepszy produkt po najniższej cenie.
System rynków i cen
Gospodarka rynkowa opiera się na wydajnym rynku, na którym można sprzedawać towary i usługi. To właśnie tam wszyscy kupujący i sprzedający mają równy dostęp do tych samych informacji. Zmiany cen są czystym odzwierciedleniem praw podaży i popytu. Istnieje pięć czynników determinujących popyt: cena produktu, dochód kupującego, ceny powiązanych towarów, gust konsumentów, oczekiwania kupującego.
Ograniczona rola rządu
Rolą rządu jest zapewnienie, aby rynki były otwarte i działały. Na przykład odpowiada on za obronę narodową w celu ochrony rynków. Upewnia się również, że wszyscy mają równy dostęp do rynków. Rząd karze monopole, które ograniczają konkurencję. Upewnia się, że nikt nie manipuluje rynkami i że wszyscy mają równy dostęp do informacji.
Korzyści płynące z gospodarki rynkowej
Ponieważ gospodarka rynkowa pozwala na swobodną interakcję podaży i popytu, zapewnia ona produkcję najbardziej pożądanych towarów i usług. Konsumenci są gotowi zapłacić najwyższą cenę za to, czego pragną najbardziej. Firmy będą tworzyć tylko te rzeczy, które przynoszą zysk.
Po drugie, towary i usługi są produkowane w sposób najbardziej efektywny z możliwych. Najbardziej produktywne firmy będą zarabiać więcej niż mniej produktywne.
Po trzecie, nagradza to innowacyjność. Kreatywne nowe produkty będą lepiej odpowiadać na potrzeby konsumentów niż istniejące towary i usługi. Te nowatorskie technologie rozpowszechnią się na innych konkurentów, aby i oni mogli być bardziej opłacalni. Ta wymiana wiedzy ilustruje, dlaczego Dolina Krzemowa stanowi przewagę innowacyjną Ameryki.
Po czwarte, przedsiębiorstwa odnoszące największe sukcesy inwestują w inne przedsiębiorstwa z najwyższej półki. To daje im przewagę i prowadzi do poprawy jakości produkcji.
Wady gospodarki rynkowej
Kluczowym mechanizmem gospodarki rynkowej jest konkurencja. W związku z tym nie ma w niej systemu opieki nad tymi, którzy znajdują się w niekorzystnej sytuacji konkurencyjnej. Obejmuje to osoby starsze, dzieci i osoby niepełnosprawne umysłowo lub fizycznie.
Po drugie, opiekunowie tych ludzi są w niekorzystnej sytuacji. Ich energia i umiejętności idą w kierunku opieki, a nie rywalizacji. Wiele z tych osób mogłoby przyczynić się do ogólnej przewagi komparatywnej gospodarki, gdyby nie byli opiekunami.
To prowadzi do trzeciej niekorzystnej sytuacji. Zasoby ludzkie społeczeństwa mogą nie być zoptymalizowane. Na przykład, dziecko, które mogłoby odkryć lekarstwo na raka, może zamiast tego pracować w McDonald’s, aby wspierać swoją rodzinę o niskich dochodach.
Po czwarte, społeczeństwo odzwierciedla wartości zwycięzców w gospodarce rynkowej. Gospodarka rynkowa może produkować prywatne odrzutowce dla niektórych, podczas gdy inni głodują i są bezdomni. Społeczeństwo oparte na czystej gospodarce rynkowej musi zdecydować, czy w jego większym własnym interesie leży opieka nad słabszymi.
Jeśli tak postanowi, społeczeństwo przyzna rządowi znaczącą rolę w redystrybucji zasobów. Dlatego też wiele gospodarek rynkowych to także gospodarki mieszane. Większość tak zwanych gospodarek rynkowych to gospodarki mieszane.
Jak Konstytucja chroni amerykańską gospodarkę rynkową
Stany Zjednoczone są pierwszą na świecie gospodarką rynkową. Jednym z powodów jej sukcesu jest Konstytucja Stanów Zjednoczonych. Zawiera ona przepisy, które ułatwiają i chronią sześć cech gospodarki rynkowej. Oto najważniejsze z nich:
- Artykuł I, sekcja 8, chroni innowacje jako własność, ustanawiając klauzulę dotyczącą praw autorskich.
- Artykuł I, sekcje 9 i 10, chroniż wolną przedsiębiorczość i wolność wyboru, zakazując państwom wzajemnego opodatkowania swoich towarów i usług.
- Poprawka IV chroni własność prywatną i ogranicza władzę państwową, chroniąc ludzi przed nieuzasadnionymi przeszukaniami i zajęciami.
- Poprawka V chroni własność prywatną. Poprawka XIV zakazuje państwu odbierania własności bez należytego postępowania sądowego.
- Poprawki IX i X ograniczają uprawnienia rządu do ingerowania w jakiekolwiek prawa, które nie zostały wyraźnie określone w Konstytucji.
- Preambuła Konstytucji zawiera cel, jakim jest „promowanie ogólnego dobrobytu ” . Rząd może odgrywać większą rolę niż nakazuje to gospodarka rynkowa. Ta ekspansywna rola rządu doprowadziła do powstania wielu programów bezpieczeństwa socjalnego, takich jak Social Security, znaczki żywnościowe i Medicare.
